Artykuł
5. Zanzhammer
Stoisz na skraju malowniczego rezerwatu Buki Zroiskie, ale zanim wkroczysz w gęsty las warto zwrócić uwagę na to, co znajduje się po prawej stronie, tam, gdzie widoczne są zabudowania.
Historia tego miejsca jest fascynująca i sięga aż 1782 roku, kiedy to z inicjatywy Fryderyka II wzniesiona została trzecia kuźnica na rzece Santoczna, poniżej miejscowości Zanzhausen (Santoczno). Budowa tej kuźnicy była odpowiedzią na rosnące zapotrzebowanie na amunicję artyleryjską w czasach walk Prus z Napoleonem. W owym okresie, szczytowej potrzeby tej amunicji, uruchomiono tutaj dwa ciągi produkcyjne wyposażone w piece fryszerskie i młoty. Dzięki nim powstawały kartacze do armat. Z żelaza kowalnego wykuwano też pręty oraz różnego rodzaju narzędzia gospodarskie, takie jak szpadle, szufle, kosy i inne. Z uwagi na główną specjalizację w produkcji amunicji artyleryjskiej, kuźnica zyskała miano „Kugelhammer”, czyli "kuźnia kulowa".
Na mapie Landsberger Kreis z roku 1836 zakład nosił nazwę „Reckhammer”, co sugeruje, że nadal funkcjonował jako miejsce produkcji żelaznych prętów. Później, w połowie XIX wieku, teren ten został sprzedany, a na jego miejscu powstał młyn. Z czasem z kolei, zbudowano imponujący dom dziecka, który przetrwał do współczesności.
Po 1945 roku był w nim ośrodek kolonijny jednego z gorzowskich przedsiębiorstw, a obecnie znajduje się Ośrodek Rekreacyjno Szkoleniowy ENEA SA.
Teraz, wiedząc o tej barwnej historii, jesteś gotowy/a na dalszą podróż i odkrywanie uroków rezerwatu Zdroiskie Buki oraz jego otoczenia.
5_2 Buki Zdroiskie
Witaj w królestwie Buków. Wspaniałych, srebrzystych olbrzymów, które wzbudzają respekt i zachwyt o każdej porze roku. Zimą możesz podziwiać unikalny kształt każdego z nich, wiosną usłyszeć płynące w ich pniach życiodajne soki, latem skryć się pod ich rozłożystymi koronami, a jesienią cieszyć oczy wielością barw malujących powiewające na wietrze, bukowe liście. Czy wiesz, że przedstawiciele tego gatunku, należą do najwyższych drzew w Europie? Zresztą sam/a możesz się o tym przekonać, wkraczając do bukowego lasu, niczym komnaty podpieranej dziesiątkami strzelistych, 30-metrowych kolumn. Niektóre z nich, prawdziwie imponujące w swoich rozmiarach, ukryte w dalszej części Rezerwatu, liczą sobie ponad 170 lat. Usiądź i wypocznij opierając się o jedną z nich. Odetchnij i spotkaj się oko w oko z symbolem mocy dawnych Słowian. Już kilkanaście minut spędzonych w towarzystwie buków doda Ci sił, energii i rozjaśni umysł. Obok majestatycznych drzew, gospodynią Rezerwatu jest Santoczna – niewielka, ukryta w wąwozie rzeka, która przecina ten obszar na pół. Niespiesznie meandruje licznymi zakolami, pokonując dziesiątki, powalonych przez psotny wiatr i pracowite bobry, drzewnych kolosów. Możesz podziwiać jej uroki ze stromych brzegów wąwozu, które momentami przypominają górskie zbocza. Jej spokojny śpiew usłyszysz już z daleka. Kto wie, może zaklęte są w nim niezwykłe, leśne historie albo opowieści zasłyszane w ludzkich, zdroiskich domach? Jeśli zamkniesz oczy, odgłosy wody i lasu splotą się w melodię, która ukoi zszargane nerwy i zapisze się w Twej pamięci na długo. W trakcie dalszej wędrówki przypatrz się uważnie florze obecnej w Bukach. Jak pewnie zauważysz, nie ma tu wielkiej różnorodności. Pod parasolem bukowych koron niewiele roślin ma szansę wzrastać w dostępie do światła. Z początkiem wiosny da się tu zaobserwować swoisty wyścig zbrojeń. Wtedy to przez usłany bukowymi liśćmi dywan przebić próbują się uśpione na czas zimy gajowce żółte, przylaszczki pospolite, zawilce gajowe czy szczawiki zajęcze. Kwaśny smak tych ostatnich, często mylonych z koniczyną listków, może Cię miło zaskoczyć. A jeśli drzemie w Tobie zmysł detektywa, możesz spróbować swoich sił w wypatrywaniu innych niż buki gatunków drzew, które poukrywały się tu i ówdzie. Czy potrafisz rozpoznać nie mniej dumne świerki, dęby, graby, które dzielnie wzrastają pośród mocno terytorialnych buków? Ciekawe, który to wiatr przywiał przed laty ich nasiona na te żyzne ziemie? Jeśli zaś zejdziesz niżej, zwracając się ku rzece, dostrzeżesz nad jej brzegiem królowe bagien i moczarów – smukłe olchy, z korzeniami zanurzonymi w przejrzystej wodzie Santocznej. Może odważysz się dotknąć mchu, który czule je otula? Albo kory, która jest niczym linie papilarne dla każdego z drzew? Obok świata roślin miej też na uwadze królestwo zwierząt zamieszkujących te strony. Na świat przychodzą tu regularnie małe wilki, jelenie, sarny, bobry, dziki czy borsuki, które umiejętnie kryją się przed wzrokiem dwunożnych gości. Nie trać jednak wiary w swoje szanse na zaobserwowanie zwierzęcego życia w lesie. Prócz większych ssaków, Buki zamieszkują tysiące mniejszych, nie mniej ważnych dla tego miejsca stworzeń. Może, gdy przycupniesz na leśnej ściółce, uda Ci się wypatrzyć chrząszcza zwanego ciołkiem albo pająka wałęsaka pędzącego po tętniącym życiem martwym drewnie? Kopiec mrówek-siłaczek albo zaskrońca wylegującego się w słońcu? Przy odrobinie skupienia z pewnością uda Ci się usłyszeć skrzeczącą, zaaferowaną sójkę albo dzięcioła, którego wołania nie ustają przez cały, okrągły rok. Las nigdy nie milczy, choć koi błogą nie-ciszą. Podążaj tropem znaków dawanych Ci przez Przyrodę – ukrytych gdzieniegdzie zwierzęcych śladów, ciepłych i złotych promieni słońca, miękkich, omszałych pni, szemrzącej w głębi wąwozu Santocznej i pachnącego grzybnią runa. Zaufaj swojej intuicji. Zobacz. Usłysz. Dotknij. Poczuj. Ten niezwykły Las czeka na Ciebie.
Od autorów:
Sądzimy, że ten spacer, nostalgiczny po miejscach historycznych i relaksująco poznawczy po rezerwacie, w pełni Was usatysfakcjonował i zachęcił do powrotów. Jeżeli jednak ktoś ma dodatkowo ochotę na pogłębienie swoich doznań zapraszamy do kontaktu:
- w sprawach historii –Stowarzyszenie Przyjaciół Santocznej z siedzibą w Santocznie, Facebook: https://www.facebook.com/santoczna/, tel. 732692051 i 506298027
- w sprawach obcowania z przyrodą - Maria „Maruszka” Lebioda, Warsztatownia edukacyjnaPINEKÓWKA (na południowym końcu wsi Zdroisko, pod lasem), Ul. Bukowa 42, Zdroisko, Facebook: PINE edukacja w naturze, Strona internetowa: www.edukacjawnaturze.pl
PUNKT 5.: Zanzhammer (Kugelhammer), Buki Zdroiskie
Projekt dofinansowany ze środków programu „Działaj Lokalnie” Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności realizowanego przez Akademię Rozwoju Filantropii w Polsce oraz Ośrodek Działaj Lokalnie Stowarzyszenie Kraina Szlaków Turystycznych – Lokalna Grupa Działania.
